Công dụng của cây Bạch đồng nữ

Bạch đồng nữ, còn được biết đến với tên gọi cây mò trắng và cây bấn trắng, có tên khoa học là Clerodendrum fragrans Vent thuộc họ cỏ roi ngựa (Verbenaceae). Đây là một loại cây bụi nhỏ cao khoảng 1-1,5m, thân cây không phân nhánh. Lá cây có kích thước to, hình trứng, mọc so le và có nhiều lông mịn trên bề mặt. Chiều dài lá khoảng 10-20cm, rộng khoảng 8-18cm, mép lá có răng cưa to và thô. 

Hình ảnh cây Bạch đồng nữ trong tự nhiên

Hoa của cây Bạch đồng nữ có màu trắng hoặc hồng nhạt, mang mùi thơm và thường mọc thành cụm lớn. Cây thường ra hoa vào tầm tháng 7 và 8 và ra quả vào tháng 9 và 10.

Bạch đồng nữ là một loài cây dại, phân bố rộng rãi trên thế giới, bao gồm các quốc gia như Philippines, Indonesia, Việt Nam và nhiều vùng khác. Ở Việt Nam, cây này có thể được tìm thấy ở khắp mọi nơi từ miền núi đến đồng bằng.

Cây Bạch đồng nữ phân bố chủ yếu ở vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới châu Á, bao gồm cả Việt Nam. Ở nước ta, cây này được tìm thấy rải rác trong các tỉnh vùng trung du và đồng bằng, cả ở miền Nam và miền Bắc. 

Bạch đồng nữ là loại cây bụi, thích ánh sáng và có thể chịu một chút bóng, thường mọc kết hợp với các loại cây nhỏ khác xung quanh làng, ven đường và chân đồi. Ngoài ra, cây này cũng được trồng ở một số địa phương để làm thuốc.

Cây Bạch đồng nữ xuất hiện nhiều ở vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới

Hiện nay, nguồn cung cấp cây Bạch đồng nữ chủ yếu đến từ việc khai thác cây hoang dại và trồng cây. Việc trồng loại cây này thường được thực hiện bằng cách gieo hạt hoặc trồng cây con vào mùa xuân. Cây không đòi hỏi cao về loại đất, chỉ cần đủ ẩm, tránh ngập úng thì cây sẽ phát triển và có khả năng chống chịu tốt. Bạch đồng nữ không yêu cầu phải chăm sóc quá nhiều, chỉ cần tưới nước duy trì độ ẩm và làm cỏ khi cần thiết.

Để sử dụng Bạch đồng nữ trong việc điều chế thuốc, dược sĩ sẽ tập trung sử dụng Rễ và lá của cây. Lá có thể thu hái quanh năm, tuy nhiên, thời điểm tốt nhất là khi cây chuẩn bị ra hoa, để lựa chọn những lá tươi màu, không có dấu hiệu sâu úa. 

Đối với rễ thường sẽ chọn những cây đã trưởng thành, đào lên và rửa sạch trước khi phơi khô hoặc sấy khô. Nguyên rễ hoặc cắt thành phiến mỏng sẽ được bảo quản cẩn thận. 

Lưu ý quan trọng là cần bảo quản dược liệu ở nơi khô ráo, thoáng mát để tránh ẩm ướt, mốc nấm, và côn trùng gây hại.

Lá và rễ của Bạch đồng nữ có thể dùng để chế biến thuốc

Cây Bạch đồng nữ (Clerodendrum fragrans) hay còn gọi là cây Bạch đầu nữ chứa nhiều thành phần hóa học có tác dụng dược lý quan trọng cụ thể như sau:

Thành phần hoá học

Cây Bạch đồng nữ (Clerodendrum fragrans) chứa một số thành phần hóa học quan trọng như Flavonoid, aldehyd nhân thơm, tanin, acid nhân thơm, coumarin và dẫn chất amin có nhóm carbonyl.

Ngoài ra, cây còn chứa Xích đồng nam, một chất đắng gọi là clerodan, 2 flavonoid glucosid và hispidulin 7-glucuronide, scutellarein 7 - 0 glucuronide, cùng với 1 furantri terpenoid. 

Bạch đồng nữ có chứa nhiều thành phần hoá học quan trọng 

Tác dụng dược lý

Bạch đồng nữ, trong một số thí nghiệm trên động vật, đã được phát hiện có tác dụng hạ huyết áp hiệu quả. Ở một số động vật, huyết áp giảm đột ngột, trong khi những động vật còn lại, huyết áp giảm chậm nhưng kéo dài, đồng thời còn có tác dụng giãn mạch.

Ngoài ra, Bạch đồng nữ còn có tác dụng giảm đau. Một nghiên cứu khác đã chứng minh rằng Bạch đồng nữ đã chữa lành hơn cho 430 người, đạt tỷ lệ thành công từ 72% đến 87%. Kết quả càng tốt khi sử dụng vị thuốc này trong thời gian dài. Đặc biệt, đối với những người trên 40 tuổi mắc bệnh, tỷ lệ thành công đạt tới 91,7%.

Bạch đồng nữ hỗ trợ ổn định huyết áp

Bạch đồng nữ có nhiều công dụng hữu ích trong lĩnh vực y học và sức khỏe. Dưới đây là một số công dụng đặc biệt của loại cây này.

Theo y học cổ truyền

Theo y học cổ truyền, Bạch đồng nữ có các thành phần khác nhau ở rễ, lá và toàn cây, mang lại các tác dụng quan trọng đối với sức khỏe. Dưới đây là mô tả về các tác dụng của từng phần của cây Bạch đồng nữ:

• Rễ: Rễ có vị ngọt, tính bình và có tác dụng khư phong trừ thấp, hoạt huyết cường cân và tiêu thũng giáng áp.
• Lá: Lá có vị hơi nhạt, tính bình và có tác dụng khư ứ và giải độc.
• Toàn cây: Toàn cây có vị đắng, tính mát, và có mùi hôi. Do đó tác dụng khư phong hoạt huyết, cường cân tráng cốt, tiêu thũng giáng áp.

Bạch đồng nữ dùng để chữa trị theo phương pháp y học cổ truyền

Theo y học hiện đại

Bạch đồng nữ đã được nghiên cứu trong các thí nghiệm trên động vật trong lĩnh vực y học hiện đại, và có những tác dụng dược lý sau:

• Tác dụng chống viêm cấp tính đáng kể trong các mô hình gây viêm tai trên thỏ với phenol và gây phù chân chuột cống trắng với kaolin.
• Bạch đồng nữ không gây thu teo tuyến ức ở chuột cống non. Đây  xem là một trong những đặc điểm của các loại thuốc ức chế miễn dịch.
• Tác dụng kháng nguyên sinh trong các thí nghiệm với Entamoeba histolytica.
• Tác dụng hạ huyết áp bằng cách gây giãn mạch ngoại vi và cũng có tác dụng lợi tiểu.
• Trên chuột cống trắng, Bạch đồng nữ có tác dụng hạ đường huyết và gây giảm đau trong các thí nghiệm với tấm kim loại nóng.
• Tác dụng ức chế co thắt cơ trơn ruột động vật cô lập gây bởi  acetylcholin và histamin.
• Tác dụng ức chế co thắt cơ trơn ruột chuột lang gây bởi acetylcholin và histamin.

Công dụng của Bạch đồng nữ ứng dụng trong y học hiện đại

Công dụng khác

Bạch đồng nữ, một loại cây được sử dụng trong điều trị nhiều bệnh, bao gồm: Bạch đới, viêm loét tử cung, kinh nguyệt không đều, mụn nhọt lở ngứa, viêm mật vàng da, gân xương đau nhức, mỏi lưng và huyết áp cao. 

Liều dùng hàng ngày là 12 - 16g rễ, có thể dùng dưới dạng thuốc sắc hoặc thuốc viên. Bạch đồng nữ cũng được sử dụng trong việc điều trị vết thương bỏng.

Cây Bạch đồng nữ thuộc nhóm thuốc có khả năng làm rụng nhanh các mô tử tế bào tại vết loét. Cành lá hoa tươi được rửa sạch, đun sôi với nước, lọc và dùng nước lọc này để nhỏ giọt liên tục hoặc ngâm vết thương.

Theo y học dân gian Nepal, nước ép lá tươi, chồi non giã nát hoặc nước ép rễ tươi của cây Bạch đồng nữ được sử dụng để điều trị giun sán. Liều lượng khuyên dùng là uống mỗi ngày một lần, khoảng 4 thìa cà phê nước ép lá tươi liên tục trong 4 ngày. Hoặc uống mỗi ngày một lần, 2 thìa cà phê nước ép lá tươi cho đến khi giun ra.

Nước ép lá cũng được sử dụng để bôi, nhằm tiêu diệt bọ ký sinh trên động vật. Trong y học dân gian Ấn Độ, một thuốc được chế từ chồi non của cây Bạch đồng nữ và cây ổi kết hợp với muối, được dùng để điều trị đau dạ dày do đầy hơi. Liều dùng khuyến cáo là 2 thìa cà phê mỗi lần, ngày 2 lần, cho đến khi khỏi.

Một số công dụng hữu ích khác của Bạch đồng nữ

Cây Bạch đồng nữ có nhiều bài thuốc truyền thống được sử dụng trong y học dân gian. Dưới đây là một số bài thuốc phổ biến từ cây Bạch đồng nữ.

Bài thuốc chữa kinh nguyệt không đều

• Thành phần: Lá Bạch đồng nữ 16g, Ích mẫu 40g, Hương phụ chế 15g, Đậu đen 10g, Nghệ vàng 2g, Ngải cứu 2g.
• Cách dùng: Sắc đặc, uống một thang mỗi ngày.

Bài thuốc chữa bạch đới, khí hư ở phụ nữ từ Bạch đồng nữ

• Thành phần: Lá Bạch đồng nữ 20g, Ngải cứu, Trần bì, Ích mẫu, Hương phụ, mỗi thứ 10g.
• Cách dùng: Sắc nước uống trong ngày. Uống khoảng 2-3 tuần sau chu kỳ kinh nguyệt.

Bài thuốc trị thấp khớp, triệu chứng sưng, nóng, đỏ, đau ở khớp

• Thành phần: Rễ Bạch đồng nữ 80g, Dây gắm 120g, Tầm xuân 8g, Đơn tướng quân 8g, Đơn mặt trời 8g, Đơn răng cưa 8g, Cà gai leo 8g, Cành dâu 8g.
• Cách dùng: Sắc và chia làm 2 lần uống.

Bài thuốc chữa vàng da, vàng niêm mạc mắt, tiểu ra sắc tố mật

• Thành phần: 10g Rễ Bạch đồng nữ đun sôi với 400ml nước, còn 200ml.
• Cách dùng: Chia thành 2 lần uống trong ngày.

Lưu ý: Các bài thuốc trên là thông tin từ y học cổ truyền, việc sử dụng thuốc cần tuân theo hướng dẫn của chuyên gia và tư vấn y tế.

Tổng hợp các bài thuốc hay từ Bạch đồng nữ

Khi sử dụng cây Bạch đồng nữ trong điều trị hoặc làm thuốc, cần lưu ý những điều sau:

• Tư vấn y tế: Trước khi sử dụng cây Bạch đồng nữ trong điều trị bệnh, người bệnh cần đến khám tại bệnh viện để được các bác sĩ tư vấn cụ thể. Ý kiến bác sĩ rất quan trọng trong việc sử dụng loại cây này.
• Tác dụng phụ: Cần lưu ý rằng sử dụng cây Bạch đồng nữ có thể gây ra những tác dụng phụ như nôn mửa và khô cổ. Nếu xuất hiện các triệu chứng này, người dùng cần ngừng sử dụng và tham khảo ý kiến bác sĩ.
• Liều lượng: Không sử dụng quá nhiều cây Bạch đồng nữ, mỗi ngày chỉ nên uống 12-16g là đủ. Việc tuân thủ liều lượng đúng giúp tránh tình trạng quá liều và tác dụng không mong muốn.
• Nhóm người đặc biệt: Người đang mang thai, có chức năng gan hoặc thận kém cần hạn chế sử dụng cây Bạch đồng nữ. Việc sử dụng thuốc này trong trường hợp đặc biệt này cần được tư vấn và theo dõi bởi bác sĩ chuyên khoa.
• Dị ứng: Những người có tiền sử dị ứng với cây Bạch đồng nữ không nên sử dụng các bài thuốc có thành phần Bạch đồng nữ để tránh các phản ứng dị ứng không mong muốn.

Những điều cần biết trước khi dùng Bạch đồng nữ

Hy vọng rằng qua bài viết này, bạn đã có thêm cho mình những thông tin hữu ích về cây Bạch đồng nữ và biết cách sử dụng nó một cách hiệu quả. Tuy nhiên, hãy nhớ rằng việc tham khảo ý kiến và chỉ định từ bác sĩ là rất quan trọng trong quá trình sử dụng bất kỳ loại thuốc hoặc thảo dược nào cho mục đích điều trị và duy trì sức khỏe của bạn.