Bí đỏ

• Tên tiếng Việt: Bí ngô, bí rợ, nam qua.
• Tên khoa học: Cucurbita pepo L
• Họ: Cucurbitaceae (Bầu bí).
• Công dụng: trị giun, trị sán, chữa táo bón, đau đầu, viêm đường tiết niệu, viêm ruột.

Cây thảo, thân có góc cạnh mọc bò hay leo nhờ tua cuống, có lông dày, thường có rễ ở những đốt. Lá đơn, mọc so le, có cuống dài; phiến lá hình trứng rộng hoặc gần tròn, chia thuỳ nông, đầu tròn hoặc hơi nhọn, mép có răng cưa, hai mặt lá có nhiều lông mềm, đôi khi có những đốm trắng ở mặt trên; tua cuốn phân nhánh. Hoa vàng, có kích thước lớn. 

Quả to, cùi dày, thường tròn bẹt hay tròn dài, có rãnh sâu, có lông như gai; cuống quả có 5 cạnh, hơi phình rộng ở chỗ đính. Hạt màu trắng xám, hình trứng, dài 7-15 mm, rộng 8-9 mm, dày 2 mm.

Phân bố: Cây bí đỏ là loài cây trồng quen thuộc từ bắc đến nam. Cây được trồng bằng hạt gần như quanh năm, thích nghi cao với khí hậu nhiệt đới nóng và ẩm..

Thu hoạch: Hạt (Semen Cucurbitae) được lấy từ quả chín già, thường thu hái quanh năm nhưng tốt nhất là vào mùa thu – đông.

Chế biến: Hạt được rửa sạch, sau đó phơi hoặc sấy khô.

Hạt (Semen Cucurbitae)

• Dầu béo (30-53%); phytosterol (spinasterol, ergostenol, campesterol, stigmasterol, clerosterol và isofucosterol ); các terpen. Thành phần chính trong dầu hạt gồm: acid linoleic (35-68%), acid oleic (15-48%). Chất không xà phòng hoá đặc trưng là squalen (39-46%). 
• Ngoài ra còn có một ít amino acid (cucurbitin, γ-aminobutyric acid, ethylasparagin, citrullin). Trong đó, squalen và cucurbitin được xem là chất đánh dấu.

Theo y học cổ truyền

Cùi bí đỏ có tác dụng bổ thần kinh, điều hòa tỳ vị, bổ khí lực, nhuận tràng, dùng trị đau đầu, suy nhược thần kinh, chống táo bón. Có thể xào, nấu canh, hoặc nấu cháo bí đỏ với đậu đen, ăn hàng  ngày..

Theo y học hiện đại

Lợi ích cho tim mạch: Những chất physterol và những axit béo omega 3, omega 6 là những chất có tác dụng làm giảm lượng cholesterol xấu, ngăn ngừa bệnh tim mạch và huyết áp. Và đặc biệt trong hạt bí đỏ rất giàu những chất này.

Phát triển não bộ: Bí đỏ chứa nhiều chất axit glutamine, chất cần thiết cho hoạt động não bộ. Chất này có vai trò quan trọng trong việc trợ giúp phản ứng chuyển hóa ở các tế bào thần kinh và não, bồi dưỡng não.
Tác dụng giảm cân: Bí đỏ là một thực phẩm giàu chất xơ,chứa hàm lượng calo và chất béo thấp. Tác dụng của bí đỏ chính là một thực phẩm lí tưởng cho những người muốn giảm cân hay những người thừa cân, béo phì.

Tăng cường hệ miễn dịch: Bí đỏ rất giàu hàm lượng Vitamin C nên bí đỏ có tác dụng tăng cường sức đề kháng cho cơ thể, giúp hệ thống miễn dịch trở nên khỏe mạnh. Với hệ miễn dịch khỏe mạnh, cơ thể của chúng ta sẽ chống lại được các vi khuẩn, vi rút có hại cho cơ thể.

Tốt cho sự phát triển thai nhi: Những chất trong hạt và hoa bí ngô giúp cho thai nhi phát triển tế bào não, tăng cường sức sống cho thai nhi và giúp ngăn ngừa những chứng phù nề, tăng huyết áp, các biến chứng khác khi mang thai và phòng chống bệnh sốt xuất huyết sau khi sinh. Tác dụng của bí đỏ dùng để nấu canh, dùng rất tốt cho xương,bổ mắt,….

Ngăn ngừa tiểu đường: Tác dụng của bí đỏ giúp hạ đường huyết trong máu nên giúp ngăn ngừa được bệnh tiểu đường. Hơn nữa, nó còn có giúp kiềm hãm khả năng phát triển bệnh thành mãn tính đối với những người đã bị bệnh tiểu đường.

Phòng ngừa ung thư: Những thực phẩm có màu vàng có chứa nhiều chất chống oxy hóa và beta- carotene nên có tác dụng ngăn ngừa các căn bệnh ung thư.

Bóc hết vỏ cứng, để nguyên màng xanh ở trong, giã nhỏ trộn với đường hoặc mật để ăn vào lúc đói, sau khoảng 3 giờ uống thuốc tẩy muối, đi ngoài trong một chậu nước ấm. Người lớn dùng khoảng 100g nhân hạt. Trẻ con 3-4 tuổi dùng 30g.

Cùi quả bí ngô (thịt quả) ngày dùng 100 – 200g dưới dạng nấu ăn

Chữa đau đầu chóng mặt mạn tính: bí đỏ hầm đậu phụng hoặc hầm xương thịt gà, vịt đều tốt.

Chữa đái tháo đường: bí đỏ 200g, đậu xanh 100g, xương heo 100g, hầm ăn cho thêm gia vị vừa đủ.

Chữa ho khan, ho đàm do phế yếu: bí đỏ 100g, đậu phụng 40g, hầm ăn tuần vài lần.

Chữa đau đầu chóng mặt nhức do can phong: bí đỏ 100g,  đuôi lợn 100g, lạc 40g,  hầm nhừ ăn.

Chữa giun sán: mỗi lần dùng 30-50g hạt bí rang bóc vỏ ngoài ăn lúc bụng đói, sau uống thuốc xổ, ăn vài lần thấy hiệu nghiệm.

Chữa tiểu đường: quả bí xanh 50-100g hầm với thịt vịt 50g và gia vị vừa đủ ăn trong nhiều ngày.

Phòng trị u xơ tiền liệt tuyến: ngày ăn khoảng 100g hạt bí ngô bằng cách rang bóc vỏ ăn vào lúc đói, ăn liên tục nhiều ngày.

Chữa trẻ em giun kim: hạt bí 30-50g  rang vàng ăn lúc bụng đói. Nên nhớ rang ở nhiệt độ nhỏ và lâu sẽ giữ được hàm lượng dầu hữu ích có trong hạt

Lưu ý khi sử dụng Bí đỏ

Theo các chuyên gia dinh dưỡng, bạn không nên ăn bí đỏ quá 2 bữa /tuần. Nguyên do là trong bí đỏ chứa rất nhiều tiền chất của vitamin A, nếu bạn ăn nhiều, chất này không kịp tiêu hoá, sẽ dự trữ ở gan và dưới da. Do đó, sẽ khiến cho chóp mũi, lòng bàn tay, bàn chân dễ có màu vàng.

Không nên dùng hạt bí với giấm chua giảm hiệu lực của hạt bí. 

Để nơi khô rảo, thoáng, tránh mối mọt.

Qua bài viết trên, Medigo hi vọng mọi người sẽ hiểu rõ về công dụng và các bài thuốc từ cây Bí đỏ- một loại thực phẩm và dược liệu rất có lợi cho cơ thể. Từ đó Medigo mong muốn mọi người sử dụng đúng cách, mang lại hiệu quả cao với sức khoẻ.