Chổi xuể

• Tên tiếng Việt: Cây Chổi xuể, Thanh hao, Chổi trện.
• Tên khoa học: Baeckea frutescens L.
• Họ:  họ Myrtaceae (Sim)
• Công dụng: Chữa tê thấp, đau gân, xương, cảm cúm. Nhức đầu, vàng da. Còn chữa đau bụng, sởi, chảy máu cam. Hoa làm thuốc điều kinh, kích thích tiêu hóa.

Cây bụi cao 0,5-2m. Phân nhánh ngay từ gốc, thân và cành nhỏ, mềm, mùi thơm.

Lá mọc đối hình kim không có cuống, nhẵn bóng, dài chừng 1cm, chỉ có một gân ở giữa, trên phiến lá nhỏ có những tuyến nhỏ, màu nâu.

Hoa trắng, nhỏ, mọc đơn độc ở nách lá. Lá bắc rất nhỏ bé, sớm rụng, nụ hoa hình chóp ngược, ống đài chia 4 thùy, hình 3 cạnh hơi nhọn đầu. Cánh tràng tròn, rời nhau, nhị 8-10, chỉ rất ngắn, có tuyến tròn nằm ở giữa đỉnh các ô phấn. Đĩa mật ẩn sau bầu, bầu hạ, dính hoàn toàn vào ống đài, 3 ô rất nhiều noãn.

Quả nang mở theo đường rách ngang. Hạt có cạnh, phôi thẳng.

Mùa hoa từ tháng 4 đến tháng 8.

Phân bố, thu hoạch và chế biến

Phân bố: Cây mọc hoang dại rất phổ biến trên các đồi miền trung du Vĩnh Phúc, Phú Thọ, Bắc Cạn, Thái Nguyên, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Nam, Đà Nẵng….

Thu hoạch: Nhân dân thường thu hái thân cầy về làm chổi quét nhà. Khi bị cảm sốt, dùng ngay chổi này đốt duới giường, trõng của người ốm nằm để chữa bệnh. Một số địa phương đã bắt đầu dùng toàn cây (trừ bỏ rễ) hay hái cây về, phơi khô cho lá rụng hết, rồi dùng lá này cất tinh dầu gọi là tinh dầu chổi xuể hay tinh dầu chổi, còn gọi là dầu chổi. Người ta còn hái hoa cây chổi xuể phơi trong mát cho khô đùng làm thuốc. 

Lá, phần trên mặt đất.

Đỗ Tất Lợi và Trần Tố Hoa đã định lượng tinh đầu trong toàn cây chổi xuể (trừ rễ) thu hái ở Quảng Bình, Bắc Cạn và Thái Nguyên đã thấy hàm lượng tinh dầu trong toàn cây tươi là 5-7% (0,5-0,7%). Nếu cất lá riêng được hàm lượng tinh dầu từ 10-30% (1-3%). Tháng 2/1972, Phan Tống Sơn, Ngô Minh và Nguyễn Thu Huyền (Tạp chí Hóa học, 1974, 39-43) đã cất từ cây chổi xuể tươi thu hái ở Đông Triều, Quảng Ninh được 0,5% tinh đầu

Theo y học cổ truyền

Người ta thường dùng cây đốt xông khói hoặc nấu nước xông chữa cảm cúm, nhức đầu, đau bụng, vàng da, sởi. Còn dùng chữa chảy máu cam, lở ngứa, kém tiêu, ỉa ra máu và kinh nguyệt không đều. Rượu chổi dùng xoa bóp chữa thấp khớp. Hoa chổi dùng làm thuốc điều kinh và ăn uống kém tiêu.

Theo y học hiện đại

Thử tác dụng đối với vi trùng theo cách thử kháng khuẩn cùa các chất bay hơi cho thấy tinh dầu chổi xuể và các thành phần chủ yếu của nó đều ức chế được Staphyllococcus aureus, Shigella shigae, trừ cc pinen, còn tất cả đều ức chế được Shigella shigae. Tinh đầu chổi cũng như các thành phần trên đều không tác dụng đối với vi trùng mủ xanh (Pseudomnas aeruginosa)

1. Chữa bệnh tràm:

Hoa cây chổi sể 20g, xuyên tiêu 30g, hành sống ( dùng toàn cây, cả rễ, củ và lá) 10 củ cho vào nồi đất đổ ngập nước, đun sôi khoảng 5 phút, đem xông khi còn nóng lúc thuốc nguội thì dùng để bôi lên vết tràm

2. Chữa mụn nhọt, lở loét:

Lá chổi sể, lá khế, lá long não, và lá thông, dùng tươi, nấu nước tắm mỗi ngày một lần.

3. Phòng dịch:

Cây chổi sể đốt tạo thành khói thơm, khói này tác dụng phòng dịch, phòng bệnh cho phụ nữ sau khi sinh, đẻ.

4. Cây thuốc chữa đau nhức:

Hoa chổi sể 60g, địa liền 20g, bột long não 10g, cồn vừa đủ 500ml. Khi dùng lấy miếng gạc tẩm thuốc xoa đều lên chỗ đau nhức rồi nắn bóp ngày 2 – 3 lần.

5. Chữa nước ăn chân, tay, viêm da do tiếp xúc với nước bị ô nhiễm bằng cách rửa nhiều lần với nước bồ kết rồi xát lá trầu không và tinh dầu chổi xể pha cồn

Bảo quản nơi khô thoáng

Trên đây là các thông tin về đặc điểm, hình ảnh, công dụng và các bài thuốc từ cây Chổi xuể. Mong rằng những thông tin mà Medigo chia sẻ sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về loại dược liệu này.