Chùm Ruột: Đặc điểm, công dụng và cách dùng hiệu quả

• Tên tiếng Việt: Chùm ruột, Tầm ruột, Mác nhôm (Tày).
• Tên khoa học: Phyllanthus acidus (L.) Skeels, Averrhoa acida L.
• Họ: Euphorbiaceae (Thầu dầu).
• Công dụng: Chữa hen suyễn, lành vết thương, ung nhọt, giang mai, ghẻ lở, đau răng, đau mắt, đau yết hầu, tiêu đờm (Lá, quả, vỏ).

Cây nhỏ, cao 3 – 5 m, có thân nhẵn. Cành non màu lục nhạt, cành già màu xám mang nhiều vết sẹo do lá rụng để lại. Lá kép mọc so le, có cuống dài, lá chét mỏng, gốc tròn, chóp nhọn. Hoa nhỏ mọc thành xim, dài 4 - 7 cm. Hoa màu đỏ ở nách lá đã rụng. Quả mọng có khía, khi chín màu vàng nhạt, vị chua, ngọt nhạt. Mùa hoa tháng 3 - 5, mùa quả tháng 6 - 8.

Phân bố: Chùm ruột là cây mọc hoang và thường được trồng tại Lào và nhiều nơi thuộc vùng nhiệt đới châu Á như Malaysia, Indonesia, Philippines, Ấn Độ và đảo Mangat. Tại Việt Nam, loài thực vật này được một vài nhà trồng làm cảnh hay trồng để ăn quả, làm mứt.

Thu hoạch: Có thể thu hái lá, vỏ thân, vỏ rễ của Chùm ruột quanh năm. Ra hoa vào tháng 3 – 5, ra quả vào tháng 6 – 8.

Chế biến: Quả thường dùng ăn tươi hoặc nấu canh ăn. Vỏ phơi khô tán nhỏ ngâm rượu trắng. Bột vỏ Chùm ruột ngâm giấm.

Lá, quả, vỏ thân và rễ.

Trong quả có nước, chất proitid, lipid, glucid, acid acetic và Vitamin C. Vỏ rễ chứa tanin, saponin, acid gallic và một chất kết tinh.

Theo y học cổ truyền

Quả có tác dụng giải nhiệt và làm se. Rễ và hạt có tính tẩy. Lá và rễ dùng như chất chống độc đối với nọc rắn độc. Lá và rễ có tính nóng, làm tan huyết ứ, tiêu độc tiêu đờm và sát trùng.

Theo y học hiện đại

Quả thường dùng ăn giải nhiệt, chữa tụ máu gây sưng tấy, đau ở hông, ở háng. Vỏ thân được dùng tiêu hạch độc ung nhọt, đơn độc, giang mai, bị thương sứt da chảy máu, ghẻ lở, đau răng, đau mắt, đau tai có mủ, tiêu đờm, trừ tích ở phổi, đau yết hầu, song dao, độc dao.

Quả thường dùng ăn tươi hoặc nấu canh ăn cho mát. Lá giã nhỏ với Hồ tiêu để đắp trị các chỗ đau. Vỏ phơi khô tán nhỏ ngâm rượu trắng (200g trong 1 lít) trong 10 ngày đem lọc lấy rượu, mỗi ngày uống 2 lần, mỗi lần 2 thìa canh. Rượu này nhỏ vào tai hôi thối làm hết mủ; thấm bông bôi ghẻ, loét, vết thương mau lành.

Bột vỏ Chùm ruột ngâm giấm uống hết bệnh trĩ. Còn có thể nấu cao uống mỗi lần 1/2 thìa cà phê với nước chín trị họng sưng, họng mọc nấm, lỗ mũi lồi thịt. Phối hợp với vỏ Vông đồng lượng gấp đôi, rồi hoà rượu trắng uống mỗi ngày 2 thìa cà phê, trị các bệnh về tim. Rễ và vỏ rễ có độc, chỉ nên dùng ngoài, không được uống.

Chữa đau nhức (đau lưng, chân, háng)

Lá Chùm ruột tươi giã nát cùng hồ tiêu, đắp vào chỗ đau.

Chữa lở ngứa, mề đay, ghẻ loét, vết thương ngoài da

Vỏ thân cây phơi khô, tán bột, chưng với dầu dừa, dùng để bôi. Bôi ngoài da đều đặn mỗi ngày đến khi tình trạng mề đay, ghẻ loét lở ngứa cải thiện.

Ngâm rượu Chùm ruột

Lấy vỏ chùm ruột phơi khô, tán thành bột mịn, ngâm với rượu trắng nồng độ cao

Cứ 200g bột Chùm ruột ngâm với 1 lít rượu, để trong 10 ngày là sử dụng được.

Cách sử dụng:

Đau răng, đau họng thì ngậm trong 5 – 10 phút thì nhổ ra, súc lại bằng nước

Vết thương, lở loét ngoài da thì dùng rượu này để bôi.

Vỏ và rễ chùm ruột chứa nhiều độc tố nên tuyệt đối không được uống hay tiếp xúc bằng đường miệng.

Nếu uống nước sắc hoặc rượu ngâm từ vỏ rễ cây nhẹ thì nhức đầu, nặng thì đau bụng dữ dội thậm chí gây tử vong.

Người mắc bệnh gout và sỏi thận cũng không được ăn quả vì chúng rất giàu acid oxalic.

Bảo quản nơi khô ráo, thoáng mát.

Chùm ruột không chỉ là loài cây quen thuộc mà còn là một vị thuốc cổ truyền được sử dụng từ rất lâu trong dân gian. Nhờ có nhiều tác dụng quý mà dược liệu này được dùng nhiều trong các bài thuốc chữa bệnh cũng như cuộc sống hằng ngày. Tuy nhiên, để bài thuốc mang lại tác dụng điều trị cao và hạn chế tác dụng phụ, người bệnh vẫn nên tham khảo chuyên gia về cách dùng và liều lượng. Mong rằng những thông tin mà Medigo chia sẻ sẽ giúp ích cho việc tham khảo của bạn đọc.