Lá cách là gì? Công dụng và cách trị bệnh với Lá cách

Lá cách còn được gọi với nhiều tên khác như Vọng cách, Cách biển, Lộc cách, thuộc họ Premna integrifolia. Cây Vọng cách thường tự mọc hoang khắp nơi ở Việt Nam và các nước khác như Lào, Campuchia, Mangat, Ấn Độ, Indonexia, Philippines và cả Châu Úc.

Về đặc điểm mô tả, Vọng cách là một loài cây nhỏ thường phân thành nhiều cành, cây có thể cao tới 7m, mọc thẳng và thân cây có thể có gai. Lá cách có thể có nhiều hình dáng khác nhau, có thể là hình trái xoan hoặc trái xoan bầu dục, phần trên lá tù hoặc nhọn hình tim còn phía dưới hơi tròn. Phía mặt dưới của lá sẽ có lông, nhất là trên các gân lá. Lá cách có chiều dài từ 10- 16cm, rộng 5-6 cm hoặc có thể bự hơn, có màu xanh nhạt khi còn non và sẽ chuyển qua màu xanh đậm khi già hơn.

Quả của lá cách có kích thước rất nhỏ, chỉ từ 3-4mm, hình trứng màu đen nhạt khi quả chín, bên ngoài hơi xù xì, đầu hơi lõm vào và có 4 ngăn, mỗi ngăn chứa 1 hạt.

Cây Vọng cách tỏa ra mùi thơm rất dễ chịu, phần lá sẽ có mùi hắc hơn, rễ có phần vỏ cũng có mùi thơm nhưng hơi hăng đắng.

Bộ phận dùng: Bộ phận sử dụng được của Vọng cách là lá, rễ và cành.

Thu hái: Lá cách thường được thu hoạch quanh năm. 

Chế biến: Có nhiều nơi còn lấy cả vỏ thân và rễ về rửa sạch, sau đó phơi, sấy khô hoặc sao vàng để dùng.

Hiện loại cây này vẫn chưa được nghiên cứu rộng rãi nên chưa có nhiều thông tin về thành phần hóa học cũng như tác dụng dược lý của Lá cách. Basu N.K và Dandiya P.C (1947) làm thí nghiệm chiết xuất vỏ thân Vọng cách và thu được hai alkaloid gọi là premnin và ganiarin. Premnin là chất có tác dụng giống thần kinh giao cảm, làm giảm sức co của tim và làm giãn nở đồng tử.

Rễ Vọng cách có chứa tinh dầu thơm và một chất màu vàng.

Ở một số nước, Lá cách được sử dụng nhiều để trị thấp khớp và làm thuốc lợi sữa cùng nhiều công dụng khác như:

Kháng viêm: Lá cách cũng giúp ức chế phù nề, kháng viêm và giảm tình trạng viêm nhiễm, đau nhức và giảm đáng kể sự hình thành u hạt.

Bảo vệ gan: Chiết xuất ethanol có trong lá cách có tác dụng tăng cường khả năng khử độc gan, đồng thời hạn chế tình trạng gan bị tổn thương do rượu, thuốc hại gan.

Hạ huyết áp: Với tác động trợ tỳ can và giảm các triệu chứng tăng huyết áp do can hỏa vượng, can dương vượng như chứng đỏ mặt, khó ngủ, tinh thần lo lắng. Nhờ đó, lá cách giúp làm dịu tinh thần, cải thiện giấc ngủ, giúp ngủ sâu hơn, đồng thời tăng lưu thông máu giúp giảm huyết áp.

Ngoài ra, Lá vọng còn được dùng như một bài thuốc dân gian làm thuốc chữa lỵ, thông tiểu tiện, hỗ trợ tiêu hóa, giảm đau bụng và triệu chứng ăn uống không tiêu. Đây cũng là một loại rau thơm được mọi người dùng để chế biến các món ăn.

Dưới đây là một số bài thuốc dân gian hữu hiệu từ Vọng cách:

Chữa tả lỵ: Dùng lá cách tươi giã lấy nước hoặc lá khô sắc lấy nước uống. Nếu khó uống, có thể để nguội và thêm chút đường, khuấy đều rồi uống. Đối với người lớn chỉ dùng 30-40ml/ngày, trẻ em dùng nửa liều của người lớn.

Điều trị rối loạn kinh nguyệt: Đối với tình trạng tắc kinh, kinh ra chậm hoặc khí huyết ứ trệ có thể dùng lá cách để khắc phục bằng cách dùng lá sắc uống vào trước hoặc trong kỳ kinh nguyệt

Giải độc bia rượu: Theo dân gian Nam Bộ, dùng nhiều lá cách non luộc hoặc xào có thể giải độc bia rượu.

Điều trị gan nhiễm mỡ, đầy bụng, ăn uống kém: Lá cách 30g, lá dành dành hoặc chi tử 20g, nếu đầy bụng thêm 15g gia trần bì, đậu đen 5g, cỏ mần trầu 10g, nhân trần 20g, râu ngô 10g. Đem dược liệu sao vàng hạ thổ, cho nước vừa phải. Sắc uống lúc ấm, dùng trước hoặc sau bữa ăn 30 phút. Đối với bệnh cấp tính dùng trong 20 ngày, bệnh mạn tính nên dùng 1-3 tháng, hạn chế tái phát.

Lưu ý, trong quá trình sử dụng bài thuốc này cần kiêng thịt chó, chuối tiêu, trứng, mỡ và đường trắng.

Bướu giáp ác tính Basedow: Theo tạp chí Cây thuốc quý số 245 (3/2014) về bài thuốc Nam kì diệu. TS Võ Văn Chi đã viết tổ hợp các cây giúp giảm bướu gồm: cây lưỡi rắn, ô rô nước, dừa cạn, đu đủ, cây cối xay, cây ngũ gia bì chân chim, ké hoa đào, cúc áo hoa vàng, cây bòng bong, cây vọng cách. 

Trị sỏi thận, thông tiểu: Lá cách nấu nước uống đều đặn có thể tống sỏi ra ngoài, tuy nhiên tác dụng thực sự còn phụ thuộc vào loại sỏi và vị trí của nó

Tắc ti sữa: Lá cách + bồ công anh mỗi thứ 30-40g, đem rửa sạch, giã nát rồi vắt lấy nước uống, bã có thể đắp bên ngoài. Dùng 1 lần/ngày. 

Nếu ít sữa và tiểu khó: 30g lá cách, 12g thông thảo, sắc uống ngày 1 thang.

Trị nhức mỏi người: Lá cách có tính hành khí hoạt huyết giúp tăng lưu thông trong cơ thể. Những người thường bị nhức mỏi có thể kết hợp vận động và uống nước Lá cách sắc. Có thể kết hợp lá cách làm rau ăn hoặc nấu với thịt heo + lá cách + hoàng kỳ.

Thành phần premnin và ganiarin trong cây Vọng cách có tính độc. Nên cần lưu ý khi sử dụng làm bài thuốc chữa bệnh, nếu lạm dụng dễ cường giao cảm, tăng huyết áp.

Lá cách không chỉ là một loại rau thơm quen thuộc với người Việt mà còn mang trong mình rất nhiều tác dụng Dược lý và có công dụng chữa nhiều loại bệnh thường gặp. Các bài thuốc dân gian từ Lá cách cũng rất hữu hiệu và dễ làm. Tuy nhiên vì cây có độc tính nên không nên lạm dụng và cần hỏi ý kiến bác sĩ khi muốn sử dụng các bài thuốc kinh nghiệm để đảm bảo an toàn và tránh những tác dụng không mong muốn xảy ra.