Náng: Tác dụng, cách dùng và lưu ý

• Tên tiếng Việt: Náng, Đại tướng quân, cây lá náng, náng sumatra, chuối nước, tỏi voi.
• Tên khoa học: Crinum asiaticum L.
• Họ:  Amaryllidaceae (Thủy tiên).
• Công dụng: Chữa bong gân, sai khớp, sưng tấy do ngã (Lá nướng đắp). Gây nôn (thân hành giã uống). Mụn nhọt, rắn cắn (thân hành giã đắp). Độc chú ý khi sử dụng.

Cây thảo lớn, thân hành to hình cầu hoặc hình trứng thuôn, đường kính đến 10cm, thắt lại ở đầu. Lá mọc thẳng từ thân hành, hình dài, phiến dày, dài 1m hoặc hơn, rộng 5 – 10cm, góc có bẹ rộng, đầu nhọn, mép nguyên uốn lượn, gân song song, gân chính lối rõ ở mặt dưới, hai mặt màu lục nhạt.

Cụm hoa mọc ở giữa túm lá thành tán, trên một cán mập, dẹt, dài 40 – 60cm, gồm nhiều hoa to màu trắng, thơm, bao hoa có ống hẹp màu lục dài 7 – 10cm, mẫu 3. Lá đài và cánh hoa giống nhau, hình dài thuôn hẹp; nhị 6, chỉ nhị màu đỏ tía; bầu dạng thoi.

Quả nang, gần hình cầu, đường kính 3 – 5cm, thương chỉ chứa 1 hạt.

Mùa hoa quả: tháng 6 – 8.

Náng hoa trắng thường mọc nhiều ở các khu vực hoặc nơi có đất ẩm ướt. Loại cây này thường tìm thấy ở các nước như Ấn Độ hoặc Indonesia. Ở nước ta, náng hoa trắng có mặt ở khắp mọi miền từ Bắc vào Nam. Ngoài ra, chúng còn được người dân trồng để làm cảnh.

Thu hái: Quanh năm.

Chế biến: Lá cây đại tướng quân có thể dùng tươi hoặc khô. Nếu dùng tươi, sau khi hái về sử dụng ngay. Còn đối với dùng khô, sau khi thu hoạch xong sẽ đem rửa sạch và phơi khô. 

Lá và thân hành thu hái quanh năm, dùng tươi.

Lá, hoa và củ của cây náng chứa nhiều hoạt chất alkaloid có tên gọi là lycorin C₁₆H₁₇NO₄. Bên cạnh đó, thân và bẹ cây chứa nhiều alkaloid khác như crinasiatin, baconin, hipadin. Củ cây còn chứa nhiều vitamin và các thành phần khác như alcaloid harcissin (lycorin) và một số hợp chất kiềm có mùi tỏi. Quả chứa nhiều criasbetain và ungeremin. Hạt cây chứa nhiều crinamin và lycorin.

Theo y học cổ truyền

Tính mát và vị đắng, hơi có độc.

Theo y học hiện đại

Thân hành náng hoa trắng có tính chất đắng, nhuận tràng và long đờm, được dùng trong đa tiết mật, đái són đau và rối loạn tiết niệu khác. Thân hành tươi gây buồn nôn và nôn mà không gây đau bụng hoặc tẩy. Thân hành còn có tác dụng làm ra mồ hôi.

Lá có tác dụng long đờm và chống viêm. Cao chiết với nước, với methanol và alcaloid toàn phần từ lá, thân và rễ náng hoa trắng có tác dụng ức chế sự phân bào của rễ hành ta, cao methanol có tác dụng mạnh hơn cao nước. Alcaloid toàn phần có tác dụng rất mạnh.

Hạt có tác dụng tẩy và lợi niệu.

Thân hành có độc, khi dùng phải thận trọng.

Náng hoa trắng có những tác dụng chính như:

• Giúp làm giảm triệu chứng bệnh phì đại tuyến tiền liệt
• Hỗ trợ làm giảm sưng và đau do bong gân
• Chữa rắn cắn
• Giảm đau nhức xương khớp
• Điều trị mụn nhọt và các bệnh ngoài da
• Chữa bệnh trĩ, làm long đờm
• Giảm khối u xơ tử cung và u nang buồng trứng
• Cải thiện triệu chứng tiểu buốt, tiểu nhiều lần, tiểu đêm hoặc tiểu không hết,…

Tùy vào bệnh lý mắc phải và cách dùng thuốc mà liều lượng dùng ở mỗi người khác nhau. Nếu sử dụng thuốc dưới dạng đắp, không kể liều lượng nhưng nếu dùng dưới dạng sắc uống, liều dùng mỗi ngày không quá 3 – 10 gram.

Chữa sai khớp, bong gân

Lá náng hoa trắng, quế, hồi hương, đinh hương, vỏ sòi, vỏ núc nác, gừng sống, lá canh câu, lá dây dau xương, mủ xương rồng bà, lá thầu dầu tía, lá kim cang, lá mua, huyết giác, củ nghệ, hạt trấp, hạt máu chó, lá bưởi bung, lá tầm gửi cây khế. Tất cả giã nát, sao cho nóng mà chườm.

Chữa tụ máu, sưng tấy do bị ngã, bị đánh, bong gân, bó gãy xương

Lá náng 10 – 20g, lá dây đòn gánh, lá bạc thau 8g. Giã nhỏ, thêm ít rượu, nước, đắp nóng. Ngày làm 1 lần.

Chữa thấp khớp, sai gân, bong gân, tụ máu

Náng hoa trắng, Mua thấp, mỗi thứ 30g, Dạ cẩm 20g. Ba vị dùng lá tươi, giã đắp.

Lá náng hoa trắng 30g, lá si, lá sở mỗi vị 20g. Tất cả dùng tươi, giã nát, trộn với lòng trắng trứng, đắp, băng lại. 2 ngày thay thuốc 1 lần.

Khi dùng lá náng ở dạng tươi để gây nôn, chỉ dùng liều lượng từ 8 -16 gam cây tươi, không dùng quá liều có thể gây ngộ độc.

Nếu ăn phải thân cây hoặc uống nước ép đặc sẽ bị nôn mửa, tiêu chảy mạnh, mạch nhanh, hô hấp không đều, sốt cao. Giải độc bằng nước trà hoặc dùng dung dịch acid tanic 1 – 2%. Hoặc cho uống nước đường, nước muối loãng. Có người dùng giấm với nước gừng (tỷ lệ 2 : 1) cho uống.

Tránh nơi ẩm mốc hoặc ánh sáng mặt trời chiếu trực tiếp.

Cây Náng hoa trắng là một cây thuốc đã được sử dụng lâu đời ở nước ta. Người ta dùng nó để trị sưng đau, bầm tụ máu, hoặc đắp trị bệnh ngoài da, trĩ, … Các nghiên cứu gần đây hứa hẹn tiềm năng sản xuất thuốc chống rụng tóc cũng như phì đại tiền liệt tuyến từ cây thuốc này. Trên đây là các thông tin về đặc điểm, hình ảnh, công dụng và các bài thuốc từ Náng. Mong rằng những thông tin mà Medigo chia sẻ sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về loại dược liệu này.