Tầm Xuân: Đặc điểm, công dụng và cách dùng hiệu quả

• Tên tiếng Việt: Tầm xuân, dã tường vi, thích hoa, thập tỉ muội.
• Tên khoa học: Rosa multiflora Thunb.
• Họ:  Rosaceae (Hoa hồng).
• Công dụng: Tầm xuân có tác dụng chữa phong thấp, phù thũng, kiết lỵ. Dùng làm thuốc điều kinh, lợi tiểu.

Đây là loại cây mọc thành bụi, hoặc có gai giúp chúng leo lên các cây khác. Cây có thể cao 1 - 5 m. Toàn cây có nhiều gai. Cây này có cành màu nâu sẫm.

Các lá mọc đối, mọc xen kẽ và gồm 5 - 7 lá chét. Các lá chét hình bầu dục, dài 1,5 - 3 cm, rộng 1 - 2 cm. Đỉnh lá tù, gốc tròn. Lá có 8 - 10 gân bên mọc đối. Mép lá có răng. Tay cầm bên dài 1 - 1,5 cm. Các lá mà hoa hồng gắn vào có lông ở mép và dính hoàn toàn vào thân.

Tầm xuân mọc thành chùm ở đầu cành. Hoa 5 cánh, đường kính khoảng 4 - 6 cm. Cánh hoa rộng 1 x 1,5 cm. Những bông hoa rất thơm. Màu hoa chuyển từ hồng nhạt sang hồng đậm và cuối cùng là trắng.

Quả của cây có hình tròn, dài 1,5 - 2 cm. Khi chín có màu đỏ cam. Cây ra hoa từ tháng 2 đến tháng 5 và kết trái từ tháng 9 đến tháng 12. Hoa hồng không chỉ nở một lần trong năm.

Phân bố: Tầm xuân là một loài hoa có nguồn gốc từ Đông Á. Chúng đã được trồng rất nhiều ở Trung Quốc, Nhật Bản, Ấn Độ. Ở Việt Nam, Tầm xuân mọc hoang hoặc trồng ven hàng rào làm cây cảnh. Hiện nay, người ta còn ghép rễ hoa hồng hông với một số giống hoa hồng leo để làm hoa trang trí.

Thu hoạch: Tầm xuân được thu hoạch vào mùa hè, mùa hoa duy nhất trong năm. Khi hái quả cuối năm nên phơi trong bóng râm, tránh ánh nắng trực tiếp. Lá và rễ thu hái quanh năm. Rễ nên được lấy từ cây trưởng thành cung cấp nhiều hoạt chất hơn.

Chế biến: Rửa sạch dược liệu đã thu hái cho sạch cát. Có thể dùng tươi hoặc khô để sử dụng sau.

Tất cả các bộ phận thân, rễ, lá, quả, cây con của cây tầm xuân đều được dùng làm thuốc. Mỗi bộ phận đều có tác dụng chữa bệnh khác nhau.

Người ta nghiên cứu thấy trong cây Tầm xuân có một số hoạt chất chống oxy hóa. Ngoài ra còn có tinh dầu, tanin, chất màu,…

Trong quả Tầm xuân có hàm lượng vitamin C, B₁ rất cao. Hàm lượng vitamin C cao gấp 100 lần táo, 50 lần chanh và 10 lần nho tím. Và còn thêm các chất như B₂, Kali, Photpho, caroten…

Rễ Tầm xuân chứa  sitosterol, dihydroxy ursolic acid, triterpenic acid,…

Theo y học cổ truyền

Rễ Tầm xuân: Vị đắng chát, hơi sáp, tính hơi dẹp, có tác dụng thanh nhiệt, trừ phong, thúc đẩy tuần hoàn máu, giải độc. Nó được sử dụng cho:

• Thuốc sát trùng chữa kiết lỵ.
• Điều trị bệnh thấp khớp, suy nhược cơ, đau lưng và các vấn đề về khả năng vận động.
• Điều trị bệnh tiểu đường hoặc mất khả năng đi tiểu.
• Thư giãn và kéo căng gân cốt.
• Trị các vết lở ngứa.
• Chữa trẻ em bị kiết lỵ mãn tính.

Hoa Tầm xuân:

• Cảm lạnh, cảm cúm, giải nhiệt mùa hè.
• Trị bệnh sốt rét.
• Khối u tuyến giáp.
• Chảy máu cam, nôn ra máu.
• Bệnh tiểu đường và loét miệng.

Lá tầm xuân: Có tác dụng sinh học, tăng tốc độ chữa lành vết thương, chữa lành:

• Vết loét không mưng mủ.
• Chất độc sưng tấy.

Quả Tầm xuân: Vị chua ấm, lợi tiểu, thanh nhiệt và thúc đẩy tuần hoàn máu, giải độc. chữa khỏi:

• Đau bụng khi hành kinh.
• Phù do viêm thận.
• Táo bón.

Theo y học hiện đại

Các nghiên cứu đã phát hiện ra rằng lá tầm xuân có thể tạo ra cơ bắp giúp vết thương nhanh lành hơn.

Sử dụng chiết xuất từ ​​rễ tầm xuân có khả năng cải thiện sức khỏe tim mạch vì nó có khả năng ngăn ngừa đông máu, loại bỏ cholesterol xấu, chất béo trung tính, lipoprotein ra khỏi huyết thanh và còn giúp bảo vệ cơ tim.

Nước ép hoặc siro của hoa hồng hông có thể ngăn ngừa sự thiếu hụt vitamin, ngăn ngừa bệnh phù nề.

Cây tầm xuân được sử dụng làm thuốc dưới dạng sắc, giã tươi đắp vào tổn thương hoặc tán bột. Tùy theo bệnh lý mà sử dụng bộ phận thích hợp như hoa, lá, rễ hay quả. 

Liều lượng: Dùng theo khuyến cáo của thầy thuốc

Chữa cảm nắng mùa hè

Hoa tầm xuân 5g, Sinh thạch cao 30g, Thiên hoa phấn 10g, Mạch môn 15g. Tất cả đem sắc uống.

Trị mụn nhọt bằng lá tầm xuân

Lấy lá và cành Tầm xuân, rửa sạch, giã nhuyễn với chút muối rồi đắp lên vùng da bị mụn.

Quả Tầm xuân trị táo bón

10 gam Quả Tầm xuân, 3 gam đại hoàng. Uống nước sắc sẽ giúp đi tiêu dễ dàng hơn.

Trị thấp khớp, teo cơ, đau lưng mỏi gối, đi lại khó khăn bằng Rễ Tầm xuân

Rễ tầm xuân, rễ Thanh táo, cây Vú bò, Ngưu tất, Dây chìu,Hà thủ ô, Cẩu tích. 20g mỗi vị đem sắc uống.

Mức độ an toàn của cây tầm xuân đối với phụ nữ mang thai và cho con bú chưa được chứng minh. Những đối tượng này nên tham khảo ý kiến thầy thuốc để đảm bảo chất lượng sữa mẹ cũng như sự an toàn của thai nhi.

Cây tầm xuân không có độc nhưng cũng không nên quá lạm dụng. Người bệnh chỉ nên dùng với liều lượng cho phép.

Một số bệnh nhân có thể bị dị ứng với thành phần có trong cây tầm xuân. Cần ngưng dùng thuốc ngay nếu thấy các dấu hiệu nghi ngờ bị dị ứng như nổi mề đay, ngứa ngoài da, trong người bứt rứt khó thở, nôn ói, tức ngực…

Dược liệu khô rất dễ bị ẩm mốc. Vì vậy cần bảo quản nơi khô ráo trong điều kiện nhiệt độ phòng là tốt nhất.

Trên đây là các thông tin về đặc điểm, hình ảnh, công dụng và các bài thuốc từ Cây Tầm xuân cũng như một số lưu ý cần quan tâm. Tuy nhiên, để bài thuốc mang lại tác dụng điều trị cao và hạn chế tác dụng phụ, người bệnh vẫn nên tham khảo chuyên gia về cách dùng và liều lượng. Mong rằng những thông tin mà Medigo chia sẻ sẽ giúp ích cho việc tham khảo của bạn đọc.