Bóng đè là gì? Cách xử lý khi gặp hiện tượng bóng đè

Bóng đè - tên tiếng anh là Sleep paralysis - hay còn được biết đến là chứng liệt thân khi ngủ. Đây là tình trạng mất kiểm soát cơ kết hợp với ảo giác trong thời gian ngắn mặc dù tinh thần vẫn tỉnh táo. Hiện tượng này xảy ra ngay sau khi bạn chìm vào giấc ngủ hoặc vừa thức dậy - nghĩa là lúc cơ thể bạn đang chuyển giao giữa hai giai đoạn thức và ngủ. Khi đó, bạn sẽ có cảm giác không thể di chuyển hay nói gì được trong vòng vài giây hoặc lên đến vài phút.

Thông thường khi chúng ta nằm mơ, cơ sẽ bị mất kiểm soát để ta vẫn nằm yên mà không hành động theo như ý thức trong giấc mơ. Tình trạng tê liệt sẽ kết thúc khi thức dậy, vì vậy bạn không hề biết rằng mình vừa bị mất khả năng cử động. 

Các nhà nghiên cứu cho rằng hiện tượng bóng đè liên quan đến trạng thái hỗn hợp ý thức giữa thức và ngủ. Rằng trạng thái mất kiểm soát cơ có thể vẫn còn ngay cả khi chúng ta đã chuyển sang trạng thái tỉnh táo và có đầy đủ nhận thức.

 Người ta cho rằng hiện tượng bóng đè liên quan đến trạng thái hỗn hợp ý thức

Khi gặp hiện tượng bóng đè, cơ thể sẽ hoàn toàn rơi vào trạng thái bất động. Bạn sẽ cảm thấy tỉnh táo và nhận thức được rằng mình đang bị mất kiểm soát cơ, không thể cử động theo ý muốn. 75% trường hợp bóng đè còn đi kèm với ảo giác - điều làm hiện tượng này trở nên càng khó chịu hơn.

Bạn có thể xác định mình đang bị bóng đè với những biểu hiện sau:

• Cơ thể bạn sẽ có cảm giác như có vật nặng đè lên ngực gây tức ngực và khó thở.
• Mất khả năng kiểm soát cơ thể. Không thể cử động tay, chân trong vài giây, thậm chí đến vài phút.
• Bạn vẫn có khả năng nhận thức được xung quanh, tuy nhiên lại không thể mở miệng nói chuyện hay kêu cứu.
• Khi bị bóng đè, cơ thể bạn nóng lên và tiết nhiều mồ hôi. Đầu và cơ bắp bị đau nhức.
• Không thể hít thở sâu và điều hoà nhịp thở của bản thân. 
• Xuất hiện cảm giác sợ hãi, ảo giác, thậm chí là hoang tưởng.

Đa số trường hợp bóng đè đi kèm với ảo giác

Bóng đè có thể kéo dài từ vài giây đến gần 20 phút, đa số các trường hợp bóng đè diễn ra trong khoảng 6 - 7 phút. Hầu hết các trường hợp bóng đè sẽ tự kết thúc, nhưng đôi khi cũng bị gián đoạn tác động bên ngoài (như va chạm hoặc giọng nói của người khác) hay do chính bạn nỗ lực di chuyển cơ thể để thoát khỏi tình trạng này.

Hiện tượng ngủ bị bóng đè có liên quan nhiều đến tinh thần và trạng thái tâm lý của bạn. 

Theo nghiên cứu, những người mắc chứng ngưng thở khi ngủ có tỷ lệ gặp hiện tượng bóng đè cao hơn 38%. Bên cạnh đó, những người thường bị chuột rút chân vào ban đêm cũng bị chứng liệt thân khi ngủ phổ biến hơn so với người bình thường.

Những người có nhịp sinh học đảo lộn, chẳng hạn như do đi máy bay hoặc làm việc theo ca,… làm gián đoạn đến các chu trình giấc ngủ có thể khiến bộ não không thích nghi được, gây ra những rối loạn giấc ngủ và tăng nguy cơ dẫn đến bóng đè.

Tình trạng tâm lý cũng có mối liên hệ với chứng bóng đè. Những người thường trong trạng thái lo lắng, áp lực quá độ hoặc stress có nhiều khả năng gặp phải hiện tượng này hơn. Đặc biệt là những người bị chấn thương tâm lý và trầm cảm.

Mặc dù chưa có cơ sở di truyền cụ thể, các nghiên cứu tin rằng di truyền cũng liên quan đến bóng đè. Thực nghiệm đã chỉ ra những người có tiền sử gia đình mắc bóng đè cũng có nguy cơ gặp phải tình trạng này cao hơn

Nguyên nhân dẫn đến bóng đè cho đến nay vẫn chưa được làm rõ

Cho đến nay người ta vẫn chưa xác định được rõ nguyên nhân chính xác cho hiện tượng này. Các nhà khoa học vẫn đang thực hiện nhiều nghiên cứu sâu hơn để tìm hiểu rõ vô số nguyên nhân tiềm ẩn của chứng bóng đè.

Hiện tượng này sẽ không gây tổn thương và nguy hiểm đến tính mạng. Đây được phân loại là một tình trạng lành tính và không xảy ra thường xuyên. Tuy nhiên bóng đè có thể dẫn đến ảo giác, chính điều này là vấn đề, mang đến lo lắng, sợ hãi và ám ảnh lâu dài cho người mắc phải.

Ước tính có khoảng 10% số người bị bóng đè tái phát nhiều lần hoặc với mức độ đặc biệt khó chịu. Do hoảng sợ vì bóng đè, họ có thể bị ảnh hưởng đến tâm lý về việc đi ngủ, ám ảnh không dám ngủ hoặc lo lắng khiến họ khó chìm vào giấc. Việc bị giảm thời gian ngủ sẽ dẫn đến thiếu ngủ và nhiều ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe, hiệu quả học tập và làm việc của bạn.

Ảo giác và ám ảnh mới chính là vấn đề lớn nhất của bóng đè

Hiện tượng bóng đè có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi, nhưng các triệu chứng đầu tiên thường xuất hiện ở trẻ em, thanh thiếu niên hoặc thanh niên (từ 7 - 25 tuổi), và xảy ra thường xuyên hơn ở độ tuổi trung niên (20 - 30 tuổi). Ước tính khoảng 8% dân số từng bị bóng đè ít nhất 1 lần trong đời.

Trên thực tế, những người có sức khỏe tốt, tinh thần vui vẻ, lạc quan sẽ rất ít khi gặp phải tình trạng trên, hoặc dấu hiệu khi bị bóng đè của họ ít nghiêm trọng và nhanh chóng kết thúc hơn. Trong khi đó, những đối tượng sau sẽ có nguy cơ cao bị bóng đè: 

• Những người có giấc ngủ thường xuyên không ổn định, mất ngủ thường xuyên và kéo dài, buồn ngủ vào ban ngày và mất ngủ vào ban đêm. 
• Những người bị mất ngủ vì rối loạn đồng hồ sinh học (đi máy bay hoặc làm công việc theo ca), ngủ không theo giờ giấc ổn định, khoa học.
• Những người có tiền sử mắc bệnh liên quan đến trầm cảm, rối loạn tiền đình, rối loạn cảm xúc, huyết áp tăng khi ngủ,... 
• Những người nằm sai tư thế ngủ, nằm sấp khi ngủ cũng dễ gặp phải hiện tượng bóng đè. 

Đa số các trường hợp bóng đè rơi vào những người trẻ tuổi

Khi phát hiện bản thân đang gặp hiện tượng bóng đè, đừng hoảng loạn mà hãy giữ cơ thể ở trạng thái thư giãn, kiểm soát cảm giác sợ hãi, bạn có thể làm theo những cách sau để nhanh chóng kết thúc trạng thái bóng đè:

Tập trung vào việc thở đều 

Khi bị bóng đè, bạn đang nằm trong trạng thái tê liệt và không thể điều khiển các cơ của mình. Đồng nghĩa với việc bạn không có khả năng điều khiển cơ hoành để điều hoà nhịp thở của bản thân. Sợ hãi khiến tim bạn đập càng nhanh hơn, nhưng nhịp thở lại không đáp ứng đủ nhu cầu oxy của cơ thể, làm cảm giác khó thở và ngột ngạt lại càng tồi tệ hơn. Từ đó hình thành cảm giác có vật càng đè nặng trên ngực. 

Hãy thở đều và giữ tâm trạng được bình tĩnh để điều hoà nhịp tim và nhịp thở. Đây là một trong những yếu tố quan trọng để sớm kết thúc tình trạng bóng đè. 

Thực hiện các cử động nhẹ 

Việc cử động khi bị bóng đè vô cùng khó khăn. Tuy nhiên, bạn hãy cố gắng vận động nhẹ nhàng ở các đầu ngón tay, ngón chân hoặc nắm chặt lòng bàn tay. Đồng thời, hãy cố gắng cử động cơ mặt như nhăn mặt, mím môi,... và lặp lại nhiều lần. Việc này có thể giúp bạn nhanh chóng thoát khỏi trạng thái tê liệt.

Cố phát ra những âm thanh nhỏ 

Khi rơi vào tình trạng bóng đè, hãy cố gắng tập trung hết sức để phát ra âm thanh. Bạn có thể cố gắng ho khan như một cách để tự đánh thức cơ thể. Nếu có người bên cạnh, hãy cố gắng gọi để họ có thể đánh thức bạn bằng tác động bên ngoài. 

Giữ tâm lý ổn định

Nếu việc cố chống cự, vùng vẫy không mang lại nhiều hiệu quả. Bạn tốt nhất nên giữ tinh thần ổn định, bình thản để tránh khiến cho cơ thể rơi vào mệt mỏi, uể oải kéo dài khi đã tỉnh. Hãy tự nhủ rằng trạng thái này sẽ chóng qua thôi.

Bình tĩnh là cách tốt nhất vượt qua bóng đè 

Nhìn chung, có rất ít bằng chứng khoa học về phương pháp điều trị tối ưu cho chứng bóng đè. Bóng đè gây căng thẳng liên tục và gián đoạn chu kỳ giấc ngủ. Điều này có thể có tác động nghiêm trọng đến sức khỏe của bạn. Tuy nhiên, Do mối liên hệ giữa chứng bóng đè và các vấn đề về giấc ngủ, bạn hoàn toàn có thể khắc phục tình trạng này bằng cách cải thiện chất lượng giấc ngủ như sau:

• Ngủ đủ giấc mỗi ngày, tuân theo một lịch trình ngủ cố định, hợp lý, khoa học.
• Tạo và giữ một thói quen trước khi đi ngủ giúp bạn thoải mái và thư giãn
• Trang bị cho mình một tấm nệm và gối thoải mái. Chọn trang phục phù hợp, tránh bó sát hoặc thoát nhiệt kém
• Tạo không gian ngủ thoải mái, hạn chế ánh sáng và tiếng ồn.
• Hạn chế sử dụng các thiết bị điện tử trước khi đi ngủ.
• Tránh việc sử dụng các chất kích thích như rượu, caffeine, trà,... trước giấc ngủ từ 3 đến 5 giờ.
• Ngủ trưa mỗi ngày để ổn định thần kinh và tốt cho sức khỏe.
• Tập luyện thể dục thể thao để nâng cao sức khỏe. Tuy nhiên hãy tránh tập luyện quá sức hoặc ngay trước giờ đi ngủ.
• Giữ tâm trạng luôn vui vẻ, thoải mái. Hạn chế việc căng thẳng, lo âu kéo dài, nhất là trước giờ đi ngủ

Ngoài ra, có một số loại thuốc có tác dụng ngăn chặn tình trạng bóng đè. Tuy nhiên, những loại thuốc này có thể đi kèm với tác dụng phụ và làm xuất hiện hiện tượng bóng đè trở lại khi ngừng sử dụng chúng. Vì vậy, bạn cần thảo luận với bác sĩ về những lợi ích và nhược điểm tiềm ẩn trước khi dùng bất kỳ loại thuốc nào.

Chất lượng giấc ngủ tốt chính là cách hạn chế bóng đè tốt nhất

Trên đây chính là những thông tin liên quan tới hiện tượng bóng đè. Bóng đè không gây nguy hiểm đến sức khoẻ, tuy nhiên nỗi ám ảnh nó để lại mới là vấn đề đáng nghi ngại. Nếu bạn bị bóng đè thường xuyên, hãy tham khảo ý kiến của các chuyên gia để có phương pháp điều trị phù hợp nhất. Hy vọng thông tin bài viết trên của Medigo tổng hợp, biên soạn sẽ hữu ích với bạn.

Nguồn tham khảo: Tổng hợp